#मिसळपाव
रविवारचा दिवस पुण्यातील एका घरात नेहमीप्रमाणे कार्यक्रम चालू होता.तो म्हणजे मिसळपाव बनवण्याचा.त्या घरात बहिण भावंडांची टी.व्ही बघण्यावरुन भांडण चालली होती.आई किचनमध्ये मिसळपाव बनवत होती.
"ए बंद कर तुझ्या त्या बकवास सिरीयल वैताग आलाय नुसता... "विनय त्याच्या बहिणीच्या मंदाच्या हातातील रिमोट हिसकावून घेत म्हणाला...
"विनु बघू दे रे तीला चारच दिवस राहिलेत...पोरीच्या लग्नाला.ती कायमची सासरी गेल्यावर एकटाच बघत बस... "
"कधी एकदा जाते अस झालय घे..."त्याने रिमोट मंदाकडे फेकला...
किचनमधून पोटाची आग करणारा वास आला मंदाने मोठा श्वास घेतला...
"मिसळपाव... "
विनयने तिच्याकडे पाहिले आणि दोघ एकदम किचनकडे पळाले.
"ए आई झाला असेल देना मला... "
"आई पहिल्यांदा मला दे... "
"घाई नका करु बसा दोघे पण... "
आईने दोघांपुढे मोठ्या डिशमध्ये लालभडक रस्साची प्लेट,त्यावर फरसाण, बाजूला बारीक चिरलेला कांदा आणि लिंबू ठेवले.दोघे बहिण भाऊ त्यावर तुटून पडले.
आई त्यांच्याकडे कौतुकाने बघत होती,तिच्या डोळ्यात पाणी आले.ती हॉलमध्ये आली भिंतीवर त्यांच्या वडीलांचा फोटो अडकवला होता.ती हात जोडून फोटोसमोर ऊभी राहिली.मुल लहान असताना आजाराच निमित्त होऊन त्यांचे निधन झाले.या प्रसंगाने खचून न जाता,आईने मंदाच्या आणि लहान विनयचे शिक्षण पूर्ण करण्यासाठी खूप कष्ट घेतले.नातेवाईकांनी त्यांच्याकडे पाठ फिरवली,कोणीही मदतीसाठी पुढे आले नाही.आईने पडेल ती काम करून त्यांनी दोन्ही मुलांचे शिक्षण पूर्ण केले.चार घरची धुणीभांडी करुन मंदाच्या लग्नासाठी पैसे जमविले.लग्नाचे वय झाल्यावर तिच्यासाठी स्थळ पाहण्याचा कार्यक्रम चालू झाला.लवकरच एक योग्य स्थळ स्वत:हून त्यांच्याकडे आले.मुलगा शिकलेला होता,घरची परिस्थीती मजबूत होती.शिवाय तो मंदाला पुढे शिकवणार होता.जास्त चौकशी न करता त्यांनी होकार दिला.आतापर्यंत जमविलेली सर्व पुंजी तिच्या लग्नासाठी खर्च होणार होती.पण आईला पोरीच्या सुखासमोर ते पैसे काहीच वाटत नव्हते.चार दिवसांवर लग्न आले,सगळी तयारी झाली.मोठ्या हौसेने त्यांनी मुलीसाठी दागिणे बनवून घेतले.पंधरा वीस वर्षात घराला प्रथमच रंग लागला.पत्रिका वाटून झाल्या सर्व मित्रमंडळींना आमंत्रण गेले.अशातच मुलाच्या आईने दोन लाख रुपयांची मागणी केली.ती सुध्दा रोख... दोन लाख रूपये कुठून आणायचे त्या काळजीत पडल्या...
"आमच्याकडे एवढे पैसे नाहीत... "त्यांनी घाबरतच सांगितले.
"हरकत नाही.... लग्नानंतर दिले तरी चालतील... "असे सभ्य भाषेतील ऊत्तर मुलाच्या बाजूने आले.त्यांनी याला सहमती दर्शवली.
लग्न व्यवस्थित पार पाडले,पण दोन दिवसांनी झालेल्या लग्नाच्या रिसेप्शनचे आमंत्रण त्यांना मिळाले नाही.गडबडीत सांगायच राहून गेल असेल असा विचार करुन दोघे त्या रात्री रिसेप्शन ला आले.मोठा हॉल गर्दीने फुलून गेला होता... रिसेप्शनला मोठमोठी लोक आली होती... प्रवेशव्दारावर मंदाचे सासरे पाहुण्यांचे स्वागत करत होते.या दोघांना त्यांनी न पाहिल्यासारखे केले.त्या मंदाला शोधत होत्या तोच त्यांच्या खांद्यावर कोणीतरी हात ठेवला.मागे मंदाची सासू आणि सासरे ऊभे होते.
त्यांनी बोलायचा प्रयत्न केला पण तिचे सासरे त्यांना हात जोडत म्हणाले...
"तुम्हाला निमंत्रण नव्हते या आता तुम्ही... "
"पैसे मिळेपर्यत तुम्हाला मंदाला भेटताही येणार नाही..."जाताना मंदाची सासू हळूच त्यांच्या कानात म्हणाली...
खाली मान घालून दोघे बाहेर पडले.आईची नजर मंदाला शोधत होती.स्टेजवर ती एकटीच ऊभी होती.तीचा नवरा मित्रांच्या घोळक्यात नाचत होता... एवढे पैसे कुठून आणायचे लग्नात तर सगळे पैसे गेले.एक रुपयाही शिल्लक राहिला नाही.त्यात विनयच कॉलेज कसे जमवायचे एवढे पैसे... धुणीभांडी करुन जमवने तर शक्यच नव्हते..
मंदा तिच्या सासरी दिवसरात्र कामाला जुंपलेली, तिचे काम काही संपतच नव्हते.त्यात ऊठसुठ सासू तीचा अपमान करायची... सासरे आईने पैसे दिले नाही म्हणून तिला टोमणे मारायचे.नवरा तर तिच्याशी फक्त कामापुरता बोलायचा.रात्री काही तास तिच्यासोबत घालवायचा नंतर तिच्याकडे बघायचा सुध्दा नाही... ती खंगत गेली पार दुबळी झाली.एक दिवस आईने विनयला तिला भेटायला पाठवले... एवढ्या दिवसांनी भावाला पाहून मंदाला आनंद झाला... तीचा नवरा ऑफिसला चालला होता... मंदाने आवाज दिला
"अहो विनु आलाय... "
"आलय तर मी काय करु..."विनुकडे न बघता तो निघून गेला.
"घाईत आहेत ना ते म्हणून असे म्हणाले, थांब तुला जेवायला वाढते... "
"सांगितल होत ना पैसे मिळाल्यावरच ईथे यायच निघ ईथून... "भांडणाच्या पवित्र्यात असलेले सासरे ताडताड जीना उतरुन खाली येत होते...
"पण ते कुठून आणणार एवढे पैसे... "रडकुंडीला येत मंदा म्हणाली...
"चोरी करा,दरोडा घाला... मला फक्त पैसे पाहिजेत... "
घरात जीवघेणी शांतता पसरली,मंदा हुंदके देऊ लागली... विनय ऊठला त्याच्या डोळ्यात पाणी आले बहिणीचे हाल त्याला बघवेना... त्याने मंदाच्या खांद्यावर हात ठेवला...
"काळजी नको करु मी देतो यांना पैसे..."पाणावलेल्या डोळ्यांनी त्याने मंदाचा निरोप घेतला.
असे काही दिवस गेले,मंदाचे हाल संपत नहते.एका दिवशी मंदाचा जवळचा नातेवाईक घरी आला त्याच्या हातात मोठी बॅग होती...
"मोजून घा पाच लाख रुपये आहेत... तीन लाख जादा दिलेत.आता पोरीला त्रास देऊ नका... "लोचटपणे हसत सासर्याने बॅग घेतली...
"कुठून जमा केले आईने एवढे पैसे... "त्यां नातेवाईकाने तिच्या डोक्यावर हात ठेवला आणि घाईने निघून गेला.
पैसे मिळाले आता आई नक्की आपल्याला भेटायला येईल असे तिला वाटले... पण ती काही आली नाही... असाच महिना गेला ती रोज वाट बघायची पण माहेरचे कोणी येत नव्हते... एक दिवस तीने ठरविले आपणच पुण्याला जाऊ... तयार होऊन मंदा निघाली... पण सासूने तिला दरवाजातच अडवले...
"तुला त्यांना भेटता येणार नाही... ईथून पुढे घरातून बाहेर पाऊलही टाकायचे नाही... "
मंदाला काही बोलता आले नाही.असेच दिवस जाऊ लागले.तिचे हाल संपत नव्हते,आईचा फोन येत नव्हता... माहेरच्या आठवणीने ती कासावीस होऊ लागली.कसे असतील दोघे या विचारांनी ती खंगतच चालली...
असेच सहा महिने गेले... त्या दिवशी घरी कोणीच नव्हते... नवरा ऑफिसला आणि सासू सासरे देवदर्शनाला गेले होते.आहे त्या साडीवर मंदा बाहेर पडली... एस.टी डेपोत पुण्याला जाणारी बस खचाखच भरली होती... पाय ठेवायला जागा नव्हती... तरीही ती आत शिरली... आजचा दिवस वेगळा होता... ती आनंदात होती.काही वेळातच ती पुण्याला आली... आपल्या घराकडे घाईघाईने जाऊ लागली कित्येक महिण्यांनी ती त्या रस्त्यावरून चालत होती.... घराजवळ आली तसे तिच्या चेहर्यावर हसू आल...
पळत पळत ती दरवाजाजवळ गेली.आणि तीने एक मोठा श्वास घेतला
"मिसळपाव... "
किचनमध्ये आई पाठमोरी उभी होती.तीने आईला मागून मिठी मारली...
"आलीस!! मला सारख वाटत होत आज तू येणार.म्हणून तर तुझ्यासाठी मिसळपावचा बेत केलाय... "
आईच्या चेहर्यावर चेहर्यावर सुरकूत्या पडल्या होत्या... ती पण तिच्यासारखीच वाळून गेली होती.
"काय आई किती वाळलीस... "
"अग आत माझ वय झालय... आणि तुझी ही काय अवस्था... "
"विनु कुठय... "
"हा काय ईथेच आहे... कधीपासून प्लेट वाजवत बसलाय..."
खाली विनय पालथ्या प्लेटवर बोट वाजवत होता... त्याचे डोळे खोल गेले होते,गालाची हाड वर आल्यामुळे ओळखू सुध्दा येत नव्हता...
"अरे तुम्ही काही खाता की नाही किती वाळून गेलाय... "
"आमच सोड तू कशी आहेत... तुला एकदाच बघायची आमची ईच्छा होती बघ... "
आई तिच्या चेहर्यावरुन हात फिरवत राहिली... दोघींचे डोळे वाहू लागले... अचानक दरवाजावर जोरजोरात थापा पडू लागल्या...
"मी बघते कोण आहे ते... "
मंदा दरवाजा ऊघडते,बाहेर तीचा नवरा ऊभा असतो...
"ईकडे कशाला आलीस... "केस पकडून तीला ओढीत तो म्हणाला...
"आई.... "ती जोरात ओरडते, पण आई काही बाहेर येत नाही...
"अहो!!मी आईला भेटायला आले होते... "
"चूप तुझी आई आणि भाऊ केव्हाच मेलेत... "
"काहीही अभद्र बोलू नका मी आताच त्यांच्याशी बोलली आहे... "
त्याला धक्का मारुन ती किचनमध्ये जाते...
तिथे कोणीच नसत... पूर्ण घर रिकाम होत,धुळीने भरलेल,भिंतीचे कोपरे कोळ्यांच्या जाळ्यांनी भरलेले... तीला भिंतीवर वडीलांच्या शेजारी आई आणि विनुचा फोटो अडकवलेला दिसतो... घरात लोकांची गर्दी होते गर्दीतून वाट काढीत एक नातेवाईक तिच्या समोर येतो...
"पैसे जमविण्यासाठी विनयने त्याची एक किडणी विकली... पण नंतर तो खूप आजारी पडला... आणि काही दिवसातच या जगातून गेला.तुझी आईसुध्दा त्या धक्क्याने गेली... आम्हीच त्यांचा अंत्यसंस्कार केला... हे सर्व सासरच्या लोकांनी तुझ्यापासून लपवून ठेवले... "
आई आणि विनय गेले मग आता आपण ज्यांच्याशी बोललो ते कोण होत...
"आता कळल ना चल... "
नवरा तीला फरफटत बाहेर ओढू लागला... बाहेर लोक जमा झाली... तीचे डोळे लाल झाले,मुठी आवळल्या गेल्या... दुबळ्या हातात ताकद आली.नवर्याला एक जोरदार कानाखाली बसली आणि तो खाली कोसळला.लगेच धडपडत ऊठला अस काही होईल त्याला वाटले नव्हते.गाडीला किक मारु लागला पण गाडी काही स्टार्ट झाली नाही...
सायरण वाजवत पोलीसांची गाडी त्याला आडवी आली... दोन तीन नातेवाईक तिच्याजवळ आले...
"आम्ही तुझ्या सोबत आहोत... याला शिक्षा व्हावी असे तुला वाटत असेल तर आम्ही तुझी नक्की मदत करु... "
तीने होकारार्थी मान हलवली... तीचा नवरा आणि सासूसासरे यांच्यावर गुन्हा दाखल झाला.आज तिघेही तुरुंगाची हवा खात आहेत... मंदा स्वत:च्या पायावर ऊभी राहून स्वाभिमानाने जीवन जगत आहे... कौटूंबिक हिंसाचाराला बळी पडलेल्या महिलांना मदत करत आहे... जेव्हा कधी ती मिसळपाव बनवते तेव्हा तीला आईची आणि विनुची हमखास आठवण येते...
