मर्दुमकी - (लघुकथा) - Laghukatha Marathi stories
"मला कुणाच्या हातून नको मला फक्त शिंदे हायस्कुलच्या जाधव सरांच्या कडून सत्कार करवून घ्यायचा आहे"
ऑलम्पिक मध्ये रनिंग स्पर्धेत गोल्डमेडल मिळवलेल्या विजय कडून अशी विचित्र मागणी ऐकून सगळे थक्क झाले होते......त्या गावचे नगराध्यक्ष आमदार विजयच्या भागाचे नगरसेवक सगळे गोंधळात पडले......पण विजय आपल्या मागणी वर ठाम होता.....तसे एका सुज्ञ वरिष्ठ व्यक्तीकडून जाधव सरांना तातडीचे बोलावणंही गेलं.....त्याच बरोबर विजय निवांत बसला त्याच्या चेहऱ्यावर एक वेगळा आनंद होता....काहीवेळा पूर्वी फटाक्यांचा आवाज...घोषणांनी घुमलेला तो परिसर अचानक शांत झाला......विजय खुर्चीवर बसून जोरजोरात पाय हालवत होता.......त्याला खूप अस्वस्थ वाटत होतं......सगळ्या प्रश्नार्थक नजरा त्याच्याकडे बघत होत्या......पण उत्तर फक्त जाधव सरांना मिळणार होतं......कुजबुज सुरू होती....बरेच डिझाइनर नेते नगरसेवक सुवर्णपदक विजेता विजयची मागणी ऐकून नाराज झाले होते पण विजयला पर्वा नव्हती.......काही काळ आपल्या भूतकाळात तो रमला.....त्याने आपले गोल्ड मेडल हातात पकडलं होतं
पोरांचा एक मोठा घोळका चौकात बसून एकमेकाला कंबरेखालच्या शिव्या देण्यात व्यस्त होता......तसे त्या चौकातल्या पोरांना कुणी काही बोलण्याचं धाडस दाखवत नसे कारण त्यातल्या काही मिसरूड फुटलेल्या पोरांनी नुकतीच जेलवारी केली होती......पोरींची छेड काढणे .....ग्रुप बनवून हाणामारी करणे असे त्यांचे नित्याचे उद्योग.......त्यातल्या काही भाई लोकांच्या आसपास "भाईगिरी" चे आकर्षण असणाऱ्या काही तरुण पोरांचा घोळका असायचा......त्यातला आंत्या दादा काही दिवसांपूर्वी नवीन भरती झालेल्या पोरांना आपल्या जवळची धारदार चाकू काढून दाखवत होता......कशी ह्या धारदार चाकूच्या जोरावर त्यांनी मागच्या महिन्यातली वाटमारी केली......कशी मागच्या गल्लीतल्या पोरीच्या बापाला चाकूचा धाक दाखवून ग्रुप मधल्या मन्याशी तिचं लग्न लावून दिलं ह्या सगळ्या चर्चा युद्धकथा ऐकाव्यात अशी ती नवीन पोरं ऐकत होती.......संज्या बरोबर आलेला कोवळा विजय हे सगळं ऐकत होता.....त्याला सडसडीत आंत्यादादा एखादा सुपरहिरो वाटत होता मागे 8 जणांना आंत्या दादाने एकट्याने लोळवल्याचे विजय ऐकून होता......आंत्या दादा म्हणजे पोरांच्या हक्कासाठी लढणार भांडणात धावून येणारा प्रसंगी भोकसनारा होता.......बघता बघता रोज 50 ची 100 पोरं आंत्या दादा जवळ गोळा झाली......वीज्या त्याचा खास होता.....मागे विज्या आणि संज्याने सरकारी गटारी फोडून त्यातल्या सळ्या विकून आंत्या दादाला 15 दिवस सलग दारू पाजली होती......विज्या अगदी आंत्या दादाच्या जवळ बसला होता.....बाजूने एखादी तरुण पोरगी गेली की तिच्या शरीराचे वर्णन चार चौघात व्हायचे मग प्रत्येक पोर एकमेकाला टाळ्या देत हसायचे.......समोरून एक पोरगी गेली तशी 13,14 वर्ष्याच्या पक्याने उगीचच शिट्टी वाजवली......तसा आंत्या दादा जोरात बोलला
"पक्या तुला काखत घेऊन फिरलं ती"
आंत्याच्या बोलण्यावर हसू आलं नाही तरी पोरं उगीचच दात काढून हसायची......पोरीच्या कंबरेखालचे वर्णन करणे....15,20 जण जाऊन एकट्याला मारणे....दारू पिणे..हातात तलवारी घेऊन दहशत माजवणे हीच मर्दुमकी असते अशी काहीशी समजूत त्या ग्रुप मधील प्रत्येक पोराची होती.......तसा काहीसा आळस देत आंत्या दादा बोलला
"चला एक पैज लावू.....बघूया कोण खरा मर्द आहे आपल्यात"
तशी पोरं उभी राहिली......आंत्या दादा आता काय सांगतोय ह्याकडे सगळ्यांच लक्ष होतं.....आंत्या दादाची नजर सगळीकडे फिरू लागली.....विजय वर येऊन त्याची नजर स्थिरावली
"विज्या तयार हायस काय??"
तसा विजय लगेच पुढे सरसावला......तसा आंत्या दादा जास्त कुणाशी बोलत नसे.....वजनदार माणसाचा आदेश त्यात आंत्या दादाच्या नजरेत हिरो व्हायची आयती संधी विजयकडे चालून आली होती....तसा विज्या पुढे आला
"हे बघ विज्या हे काम केलंस तर पुढच्या महिन्यात हप्ता गोळा करायला तुला पण घेऊन जातो बघ....आता एक कर समोरून जो पहिला माणूस येईल त्याच्या कानाखाली एक जोरात लावून द्यायची....मग कोण पण असू दे त्यो"
कुणावर हात उगारायची विजयची पहिलीच वेळ.......आंत्या दादाची मारामारी......10 जणांनी एकाला तुडवून मारलेलं.....बाजूच्या दिन्याने फायटर ने कुणाचं तरी तोंड फोडलेलं त्यानं फक्त बघितलं होत.....आता खुद्द आंत्यादादाची ऑर्डर....नाही ऐकली तर "बुळग्या,बायल्या,छक्क्या" असे अनेक शेरे बसले असते......"भाईगिरी के लिये जिगर चाहीये....जिगर" अशी छाती बडवून घेऊन बोललेला आंत्याचा डायलॉग विजयच्या मनात कधीच घर करून होता......मोठ्या मोठ्या लोकांची आंत्याशी ओळख...त्याचायकडे असणारा पैसा हे सगळं अनेकांना हवं होतं.......म्हणून तर चिल्यापिल्या पोरांच्या प्रोफाइल फोटो वर आंत्याचे चित्र असायचे.......दुपारचं कडक ऊन पडलं होतं.......एक सायकल स्वार घाम्याघुम होऊन खांदे उडवीत सायकल रेटत होता......त्या मध्यमवयीन माणसाला कधी एकदा घरी जाऊन पाणी पितोय अस झालं होतं......पण इकडे शिकारी हाफ चड्डीत त्या गरम रस्त्यावर बिन चप्पलचं कधीमधी टाचा वर करत आपल्या सावजाची वाट बघत होता......त्या मध्यमवयीन माणसाची सायकल विजय जवळ आली तशी विजयने आपल्या दोन्ही हाताने ती सायकल अडवली......डोक्यावर पांढरी टोपी घातलेला माणूस त्याच्याकडे बघत होता.....विजय क्षणभर त्याच्याकडे बघत राहिला......विजयने त्याची सायकल अडवली तरी त्या व्यक्तीच्या चेहऱ्यावर स्मितहास्य होते......चेहऱ्यावर आलेला घाम आणि भिजलेला पांढरा शर्ट........माणूस उन्हाने हैराण झाला होता पण विजय विषयी राग नव्हता......तिकडे पोरांचा घोळका विजयकडे बघत होता.....तसा एक परिचित करारी आवाज घुमला
"विज्या लिंबू धरलास काय xxxx"
आंत्यादादाच्या ह्या आवाजाला उत्तर हवं होतं......विजयने आपली सगळी ताकत एकवटून एक जोराची झापड त्या काटकुळ्या माणसाच्या गालावर लगावली....तसाच आधीच अशक्त असलेला तो म्हातारा खाली कोसळला......म्हातारा खाली बसून मांडी घालून अक्षरशः लहान मुलासारखा गाल पकडून रडू लागला.....सायकल खाली पडलेली......पण उचलण्याचे बळ कुठे.....म्हाताऱ्याच्या गालावरचा हात लटलट कापत होता....आपण का मार खाल्ला?? ह्या एका प्रश्नार्थी नजरेने तो विजय कडे बघत होता......विजयच्या काळजात धस्स झालं.....कुठे तरी हा म्हातारा आपल्या अंगावर धावून येईल आणि कुठे त्याची धुलाई करता येईल असा विचार त्याने केला होता......पण ते पाणावलेले डोळे विजयला जागेवर स्थिर करून गेले.....विजय शरमला....त्या म्हाताऱ्याला उठवून माफी मागावी असा विचार त्याच्या मनात आला त्याच बरोबर 10 जणांचा एक समूह त्या म्हाताऱ्यावर तुटून पडला.....काही चूक नसताना अक्षरशः लाथा बुक्क्यांनी म्हाताऱ्याची धुलाई होत होती.......म्हातारा जोरात ओरडत रडत होता पण आजूबाजूचे कोणीही मदतीला येईना.......दुपारच्या उन्हात आंत्या दादाचा चमकणारा चाकू त्यांच्या मनात दहशत गाजवत होता......विजय कोपर्याला उभा राहून सगळं बघत होता.....पोरं म्हाताऱ्याला तुडवत होती.....कपडे फाटले चष्मा तुटला.....घड्याळ तुटून रस्त्यावर पडले......पण ह्या 15 वर्षांच्या पोरांचे हातपाय थांबेनात शेवटी विजयने प्रत्येकासमोर हात जोडून म्हाताऱ्याची सुटका केली.....शेवटी त्या म्हाताऱ्याचे फाटके कपडे घेऊन ती पोरं मोठं पदक मिळाल्यासारख नाचवत आंत्या दादा जवळ घेऊन आली.....विजय जरा आडोश्याला उभा होता......कुणी बघणार नाही असा कोपरा त्याने धरला होता.....उन्हात डोकं धरून रडत बसलेला म्हातारा त्याच्या काळजाचे पाणी करत होता.....जवळपास अर्धातास म्हाताऱ्याने रडून घेतले.....आंत्यादादा आणि त्याचा ग्रुप कधीच तिथून गेला होता.....म्हातारा उठून चालू लागला....सायकल त्याने तिथेच सोडली कारण आंत्या गॅंगने लाथा घालून दोन्ही चाकं वाकडी केली होती.......पाठमोरा लडखडत चालणारा म्हातारा विजयच्या मनाला वेदना देत होता.....जखम खोल झाली होती.......विजय एका मोकळ्या मैदानात जाऊन रडला......त्या हात जोडलेल्या डोळ्यात पाणी भरलेल्या म्हाताऱ्याचा चेहरा अजून त्याच्या डोळ्यासमोर होता
दुसऱ्या दिवशी विजय तिथेच थांबला.....10 वी पास झालेला हा.....नंतर शिक्षण बंद केलेला.....त्याच्या डोळ्यासमोर अजूनही तो वृद्ध चेहरा होता.....त्या म्हाताऱ्याच्या पाय धरून माफी मागावी असा विचार त्याच्या मनात आला......पण तो वयस्कर माणूस तिथे आलाच नाही.....विजय कित्येक तास वाट बघत त्या रस्त्यावर उभा राहायचा पण तो म्हातारा दिसायचा नाही......एकदा एका वळणार तो दिसला......त्याला जिथे मारहाण झाली होती तिथून पार मोठं वळण घेऊन तो म्हातारा एका शाळेत पोहचत होता.....विजयने नंतर माहिती काढली.....शंकर जाधव.....शिंदे हायस्कूलचे शिक्षक.....त्यांच्याबद्दल फक्त आणि फक्त चांगलंच विजयच्या कानावर पडू लागलं......परत विजयला प्रचंड पश्चाताप झाला.....पण जाधव सरांना समोर भेटून माफी मागण्याचं धाडस त्याच्यात नव्हतं......पेपर मध्ये दर रविवारी येणाऱ्या "माझा मित्र" पुरवणीत ते काही कविता लिहतात अस विजयला कळलं.....त्याने त्या रविवार ची पुरवणी एका हॉटेल मध्ये वाचायला सुरुवात केली.....अनेक कविता आल्या होता......एका कवितेवर शंकर जाधव हे नाव वाचून त्याने ती कविता वाचायला घेतली.....काहीतरी "मर्दुमकी" नावाची कविता होती
"का दाखवतोस मर्दुमकी दुबळ्या जीवावर"
"तुझी खरी गरज आहे मैदानात अथवा रणावर"
अश्या दोन ओळींनी सुरू होणारी कविता शेवटची ओळ वाचेपर्यंत विजयच्या डोळ्यात पाणी आलं....त्याचे हात थरथरू लागले......त्याने टरकण ते पान फाडून आपल्या खिश्यात ठेवले आणि डोळे पुसत चालू लागला......जाधव सरांनी आपले वळ परत शब्दरूपी कागदावर लिहले होते.....त्याचे फटके विजय ला बरोबर बसले होते......मधला काळ त्याने परत कॉलेज जॉईन केले आणि खेळात विशेष प्राविण्य दाखवून मेहनत घेऊन त्याने देशासाठी सुवर्णपदक खेचून आणले
सगळं काही आठवून विजय गहिवरला......त्या प्रश्नर्थी नजरा अजून गळ्यात गोल्ड मेडल घातलेल्या विजयकडे बघत होत्या....अचानक गर्दीची पांगापांग झाली आणि पांढरा सदरा घातलेला एक वयस्कर व्यक्ती विजय समोर उभा राहिला.....जाधव सरांना काही कळेना की हे सगळं काय घडत आहे पण तितक्यात विजयने जाधव सरांचे पाय पकडले होते तो हुंदके देत रडत होता....."माफ करा माफ करा" अस सतत म्हणत होता.....विजयने अश्रूंनी सरांचे पाय भिजवले होते गोल्ड मेडल त्यांच्या पायाच्या बाजूला होतं......जाधव सरांना हा प्रकार समजेना.....त्यांनी विजयला उठवलं.....शहरात कुणीतरी देशासाठी गोल्ड मेडल खेचून आणलंय हे त्यांना माहीत होतं पण गळ्यात गोल्ड मेडल घालणारा त्यांच्या पायाशी येऊन रडत होता......सरांनी विजयच्या खांद्याना पकडून वर उचलले
"अरे बाळ का रडतोयस तू......आणि कसली माफी मागतो आहेस बाळ तू"
विजयने शर्टाच्या बाह्याने आपले डोळे आणि नाक पुसले
"तुमच्या समोर त्या अवस्थेत त्यावेळी उभी रहायची हिंमत होत नव्हती सर.......तुमची कविता वाचली 23 जानेवारी ची म्हणजे 5 वर्षा मागची "मर्दुमकी गाजवा मैदानात अथवा रणावर"......मला वाटलं ही वेळ आता आली आहे म्हणून मी माफी मागायला आलोय सर.....भर उन्हात तुमची सायकल अडवून कानाखाली मारणारा मीच होतो......."
हे ऐकून जाधव सर विजयकडे एकटक बघू लागले
"तुमचा तो अश्रूपूर्ण चेहरा अजूनही मला अस्वस्थ करतो.....पाप घडलं माझ्या हातून....भरकटलो होतो मी.....तुमच्या शब्दाची मशाल घेऊन धावलो.....ते तुमचे कवितेचे शब्द कुणासाठी महत्वपूर्ण नसतील कदाचित पण माझ्यासाठी ते भाल्याचे टोक बनून खुपत होते.....कारण शारीरिक घाव मी दिले असले तरी तुमच्या त्या कवितेच्या शब्दांनी मला खूप अस्वस्थ केलं.....हे यश त्या खोचक शब्दाचे आहे सर..आणि तुमच्या कवितेत लिहल्याप्रमाणे मैदानात मर्दुमकी गाजवली आहे मी.....बघा हे मेडल...एकदा माफ करा सर plz"
जाधव सरांच्या डोळ्यात हलकेच आनंदाश्रू होते....त्यांनी विजयच्या पाठीवर प्रशंसेची थाप जोरात वाजवली
"शाबास पोरा आता खरा मर्दुमकी गाजवणारा मर्द शोभतोस तू"
त्यादिवशी जाधव सरांचं घड्याळ मोडून पडलं होतं....पण आता विजयने त्यांच्या हातात नवीन लंडन वरून आणलेलं घड्याळ चढवलं.......आणि एका वृत्तवाहिनीला दिलेल्या मुलाखतीत माझे आदर्श आणि मार्गदर्शक जाधव सर आहेत हे ऐकून जाधव सरांना परत गहिवरून आलं.......शब्दांचा बाण अचूक लागला होता आणि त्याने घायाळ झालेला विजय विजयी होऊन आला होता
लेखन :- शशांक सुर्वे