तिढा 1 -4

तिढा भाग १

-सचिन पाटील

अवजड सामानाने भरलेली शेवटची जाडजूड लोखंडी पेटी त्या धूळभरल्या खोलीत आदळून मी मटकन खाली बसलो. सभोवताली बघत करवादून बोललो.
पळून पळून दमलोय मी ! आता नाही सोसवत.. थांबव हा सर्व प्रकार.. हे काय जगणं आहे ? गाव बदलून बदलून आयुष्य जाणार आहे का आपलं ? ... माझा स्वर कातर झाला होता.
ही नेहमीची अडचण आहे माझी ! जेव्हाही चिडण्याचा प्रयत्न करतो त्यावेळी माझा आवाज कातर होतो. त्यामुळे माझा संताप कुणाच्याच ध्यानीमनी येत नाही.
स्मिता, माझी पत्नी आताही माझ्याकडे विस्मयाने बघत होती.
म्हणजे ? तुला म्हणायचं काय ? तू ही या सर्व प्रकारांमागे मीच आहे असे समजतोस ?..ती फणकाऱ्याने म्हणाली.
मग काय समजू ? एकामागे एक सात खून पडलेत, लोक आपल्याला जबाबदार धरताहेत. नशीब अजून कुणी चेचून मारले नाही. आपण जिथे जातोय, तिथे मृत्यूचे थैमान सुरु होते.... बोलता बोलता माझा गळा दाटून आला होता.
ती पुढे सरकली. माझा चेहरा हातात घेऊन कळवळ्याने म्हणाली,
नको रे, किमान तू तरी माझा संशय घेऊ नकोस. मी काहीच केलेले नाही. तुझी शपथ, राणीची शपथ !
तिच्या तोंडी आपले नाव ऐकून राणी, माझी आठ वर्षाची मुलगी धावत आली.
स्मिता, मला बोलावलेस का ? तिने विचारले. हो, ती तिच्या आईला नावाने हाक मारते.
नाही रे बेटा, तू जा खेळ बघू बाहेर ! स्मिताने तिला पिटाळले.
एकदा तिच्याकडे, एकदा माझ्याकडे बघून ती अजाण पोर बाहेर निघून गेली.
आम्ही दोघे कितीतरी वेळ आसवे गाळत बसून होतो.

रात्री बिछान्यावर पडल्या पडल्या मी भूतकाळ आठवत होतो.
स्मिता ही माझी दुसरी पत्नी. पहिली पत्नी किरकोळ आजाराचे निमित्त होऊन कायमची सोडून गेली, पदरात लहानग्या राणीला टाकून ! माझा सौंदर्यप्रसाधने विक्रीचा व्यवसाय आहे. त्यातून स्मिताशी ओळख आणि ओळखीचे रूपांतर प्रेमात झाले. बिजवर असूनही माझ्याशी लग्न करण्याचा निश्चय तिने केला. निवृत्त वडील, गरीबडी आई तिच्या निर्धाराआड येणार नाही अशी अटकळ होती. पण तिच्या लहान भावाने मात्र कहर केला.
चार दांडगे मित्र घेऊन माझ्या दुकानात शिरला. तोडफोड करून मला बेदम चोपला. तक्रार केली तर स्मिताचा भाऊ पुन्हा येऊन मारणार या भीतीने मी पोलिसांत जाण्याचे टाळले. घरातल्या खोलीत कोंडलेली ती मात्र अखंड रडत होती.
तिची सुटका झाली तो दिवस.. ते निमित्तही भयंकर होते.
घरातल्या किचनमध्ये तिच्या भावाचा मृतदेह आढळला. त्याची मान कोणीतरी पिरगाळली होती. डोळे सताड उघडे होते. शरीरातला जीवनरस जणू कुणी शोषून घेतला होता.
गुंड प्रवृत्तीचा असल्याने त्याची पूर्ववैमनस्यातून कुणीतरी हत्या केली असावी असा कयास पोलिसांनी बांधला. मी मात्र खंतावलो होतो. शेवटी स्मिताचा भाऊ होता तो... त्याची अशी अखेर व्हायला नको होती.
ती मात्र निर्विकार होती. प्रयत्न करूनही तिच्या डोळ्यातून टिपूस बाहेर पडला नाही. मी काहीसा आश्चर्यचकित झालो. कदाचित त्याने माझ्यासोबत केलेला प्रकार तिला प्रचंड दुखावून गेला असावा.
देखाव्यासाठी का असेना, तिला सांभाळणे मला भाग होते.
पुढचे सोपस्कार आटोपल्यावर ती माझ्या संसारात प्रवेशली. लग्न नोंदणी पद्धतीने झाले. माझी काही हौस नव्हती आणि तिच्या घरच्या लोकांची हरकत किंवा मनस्थिती नव्हती.
स्मिता माझ्या घरात फार लवकर रुळली. तिच्या भावाच्या भयानक मृत्यूबाबत विचारावे असा विचार अधूनमधून माझ्या मनात घोळायचा. पण तिला दुखवायचे नाही असा विचार करून मी गप्प होतो.
ती मात्र रोजच्या कामात व्यस्त होती. राणी आणि ती, दोघांना एकमेकांवाचून क्षणभर राहवत नव्हते.
अशा सुखी संसाराला दृष्ट लागू नये....
पण तसे घडणार होते.

स्मिताने नोकरी करण्याचा हट्ट धरला. माझी मिळकत फार नसली तरी तिघांना पुरेशी होती. पण पुढच्या भविष्यासाठी भक्कम तरतूद हवी असा तिचा दृष्टिकोन होता. आणि तो काही चुकीचा नव्हता. राणी समजूतदार होती. मी दुकानातून तिला पुरेसा वेळ देऊ शकत होतो. एकूण फारसा वितंडवाद न होता मी तिला संमती दिली.
तिचं शिक्षण, योग्यता निश्चित उजवी होती. लवकरच तिला एका चांगल्या जागी नोकरी मिळाली. आर्थिक स्वावलंबनाचे समाधान तिच्या चेहऱ्यावर, देहबोलीमध्ये झळकू लागले. मूळचीच सुंदर असलेली स्मिता नव्या तेजाने तळपू लागली.
आणि तो दिवस उजाडला...
त्या सायंकाळी ती घरी आली... तापाने फणफणलेली ! डोळे लालबुंद झाले होते. कदाचित खूप वेळ रडली असावी. मी दुकानातून घरी येईपर्यंत झोपून होती.
मी आल्यावर राणीने तिच्या अवस्थेबद्दल सांगितले. मी स्मिताच्या कपाळावर हात ठेवून चौकशी केली. माझा स्पर्श होताच ती ओक्साबोक्शी रडू लागली.
मी राजीनामा देणार आहे नोकरीचा ! .. ती हुंदके देत म्हणाली.
का, ग ? काय घडल एव्हढं ? ... मी विचारले.
ती पुन्हा स्फुंदू लागली. मी तिला मनसोक्त रडू दिले.
रडण्याचा भर ओसरल्यावर ती बोलू लागली.
तिचा बॉस... तिच्या मते अत्यंत स्त्रीलंपट माणूस ! तो स्मिताला उद्देशून अचकटविचकट बोलत होता. आजवर तिने दुर्लक्ष केले. पण आज त्याने मर्यादा ओलांडली होती.
केबिनमध्ये तिच्या हाताला धरून त्याने ती मागणी केली होती.
स्मिता बिथरली होती. ती पुन्हा त्या ऑफिसमध्ये पाय ठेवणार नव्हती.
तू जाऊ नकोस ! उद्या रविवार आहे. सोमवारी मी जाऊन बघतो त्याला !.. मी गर्जायचा प्रयत्न केला. पण तोच प्रॉब्लेम...
माझा आवाज चिरकला !
मुर्दाड माणसा ! तुझ्या बायकोचा विनयभंग होतोय आणि तुला साधं चिडताही येत नाही.
त्या हीन भावनेने माझ्या डोळ्यात पाणी तरारले. तिने ते ओळखले असावे.
तुम्ही मनस्ताप करू नका ! मी स्वतः परवा जाते, त्याच्या तोंडावर राजीनामा भिरकावते आणि कायमची अद्दल घडवते बघा !..तिने माझी समजूत घातली.
ती बोलली ते करणार याविषयी मला शंका नव्हती. पण पुरुष असूनही मी पेटून उठू शकत नाही या भ्याकड वृत्तीची लाज वाटत होती.

सोमवारी ती ऑफिसमधून थेट माझ्या दुकानात विमनस्क होऊन परतली. कमालीची सैरभैर झाली होती. काही मिनिटे तिला तशीच बसू दिल्यावर मी चहा मागवला. काहीशी तरतरी आल्यावर तिला विचारलं,
दिलास राजीनामा ? आणि तुझी प्रकृती बरी आहे ना, काही बोलला का तो ?
तिचे डोळे शून्यात खिळले होते. खोल विहिरीतून यावेत तसे शब्द बाहेर पडत होते.
राजीनामा देण्याची वेळच आली नाही !
मी उडालोच !
पण का ?
तो काल रात्रीच मेलाय. घराजवळच्या पिंपळाला गळफास लावलेली त्याची बॉडी सापडलीय. आणि आणि.... ती गुंतत बोलत होती.
आणि काय स्मिता ? मी ओरडलो.
त्याचा कमरेखालचा भाग कोणीतरी ओढून नेलाय !
आता सुन्न होण्याची माझी पाळी होती. माझ्या नजरेसमोर अर्ध्या शरीरानिशी गळफासावर झुलणाऱ्या त्या माणसाचे कल्पनाचित्र उभे राहिले. पाठोपाठ स्मिताच्या भावाचा मान पिरगाळलेला पालथा पडलेला मृतदेह !
तिचे डोळे मात्र अजूनही कसला तरी वेध घेत होते. काय बाकी राहिले होते, काय घडणार होते.. काही पत्ता लागत नव्हता.
आपण कशात तरी अडकतोय असे राहून राहून वाटत होते !
तेव्हढ्यात...
स्मिता माझ्याकडे गर्रकन वळली...
तिचा चेहरा पाहून मी हादरलोच !...

(क्रमश:)

तिढा भाग २
-सचिन पाटील

तो चेहरा...
ती स्मिता नव्हतीच ! कुण्या अमानवीय शक्तीने तिच्यात संचार केला असावा. तिच्या मूळच्या सुबक चेहऱ्यावर हिंस्त्र छटा आली होती.
माझ्यासाठी घरदार त्यागणाऱ्या स्मिताचा तिथे लवलेशही नव्हता. माझा श्वास अडकला. हे दृश्य निराळंच होतं आणि त्याहून भीतीदायक होतं.
त्या हिंस्त्रपणात हळूहळू समाधानाचे सूक्ष्म तरंग उठत होते. मनासारखी शिकार झाल्यावर श्वापद तृप्त व्हावं तशी तृप्तीची भावना तिच्या चेहऱ्यावर पसरत होती. मघाशी तिचा विकृत झालेला चेहरा पाहून वाटली नव्हती तेव्हढी भीती मला आता वाटू लागली होती.
तिचे दोन्ही खांदे गच्च धरून हलवत मी ओरडलो.
स्मिता, काय होतंय तुला ? भानावर ये !
माझ्या हालचालीच्या प्रतिक्रियेस्वरूपात ती शक्तिपात झाल्यासारखी कोसळली. काही मिनिटे तशीच पडून राहिली.
शुद्धीवर आल्यानंतर मात्र स्मिता पूर्ववत झाली होती. जणू काही घडलंच नव्हतं.
मी मात्र त्या अतर्क्य घटनेवर डोकं झिजवत बसलो होतो. स्मिताने बोलून दाखवलेली इच्छा किमान या मार्गाने तरी पूर्ण व्हायला नको होती. एका मानवाला दुसऱ्या मानवाचे आयुष्य संपवण्याचा अधिकार कसा असू शकेल ?
जे काही घडलं त्यात तिचा संबंध नसेलही..तस झालं तर फारच चांगलं !
पण तिचा कणमात्रही संबंध असला तर ?
... तर मग अर्थ स्पष्ट होता.
स्मिताला स्वतःच्या पाशवी सामर्थ्याची जाणीव होणे सर्वानाच महागात पडणार होते. तिच्या डोक्यात अमानुष खुनाचा कैफ चढला तर उद्या मी आणि राणीही बळी ठरू !
मन चिंती ते वैरी न चिंती !

काही दिवस सुरळीत गेले. स्मिता पूर्ववत नोकरीस जाऊ लागली होती. माझ्याशी आणि राणीशी तिचे वर्तन नेहमीसारखेच होते. तिच्या मायेच्या वर्षावात राणी न्हाऊन निघाली होती.
अस्वस्थ होतो तो फक्त मी !
रात्री-बेरात्री उठून मी स्मिताचा चेहरा न्याहाळत होतो. बेडरूमच्या दाराला भरलेली कडी पुन्हापुन्हा तपासत होतो. जराही खुट्ट झालं की माझी झोप मोडत होती. काहीतरी भयंकर घडणार आहे का.. ही चाहूल घेण्याचा मी वारंवार प्रयत्न करीत होतो. माझ्या मर्यादा लक्षात घेऊनही शक्य तितकी काळजी घेऊन काही अभद्र, अमंगल घडू नये म्हणून माझी धडपड सुरु होती.
तो दिवस नेहमीसारखाच उगवला. मी दुकानात होतो. काचेच्या काउंटरवर दोन्ही हात टेकवून बघत उभा असलेला तो माणूस मला दिसला. क्षणभर मला आश्चर्य वाटले. त्या गावात सौंदर्यप्रसाधनांच्या दुकानात जाणारे चारदोन पुरुष होते. हा नेहमीच्यांपैकी नव्हता. मी त्याच्याकडे वळलो.
नमस्कार, मी दिनकर देसाई ! तुम्ही मला ओळखले नसणारच ! तो किंचित हसून म्हणाला. त्या हसण्यात बेरकीपणा होता.
खरोखर ओळखले नाही देसाईसाहेब !... मी प्रांजळपणे बोललो.
मी स्मिताच्या ऑफिसमध्येच काम करतो. हेडक्लार्क म्हणून... त्याने ओळख दिली.
त्याला बसण्यासाठी स्टूल देऊन मी चहा आणण्यासाठी नोकराला पिटाळले.
थोडं महत्वाचे आणि खाजगी बोलायचं होतं ! त्याचा स्वर चोरटा झाला होता.
बोला ना ! मी म्हणालो.
तुम्हाला माहीतच असेल, काही दिवसापूर्वी आमच्या साहेबांचा खून झाला ते !... त्याने विचारले.
हो !..मी
मग तो खुनी अद्याप सापडला नाहीये हेदेखील ठाऊक असेल तुम्हाला !.. एकेक शब्द उलगडत होता.
मग, त्याचे काय ?... आता माझ्या पाठीचा कणा ताठ होऊ लागला होता. ही काय नवी भानगड ?
तुम्हाला माहित असणारी गोष्ट सांगतो. तुमच्या पत्नीचे आणि साहेबांचे भांडण झाले, त्यादिवशी तिने माझ्यासमोर केबिनमध्ये ठार करण्याची धमकी दिली होती त्यांना !.. तो आता शब्द चावून चावून बोलत होता.
ब्लडी ब्लॅकमेलर !! तोंडात येऊ पाहणारी शिवी मी गिळली.
मी सावध पवित्रा घेतला. हळूच म्हणालो.
मग देसाई साहेब, मी काय करू म्हणता ?
तो थंडपणे हसला. बोलला..
हे जर तुम्हाला कळत नसेल तर तुम्ही एकतर मूर्ख आहात किंवा तसे सोंग घेतलय तुम्ही ! ती धमकीची बाब जर मी पोलिसांना सांगितली तर काय होऊ शकेल याची कल्पना नाही तुम्हाला !
मी तरीही शांत राहून म्हणालो.
हे बघा देसाईसाहेब, केबिनमध्ये ती काय बोलली याला तुमच्याशिवाय दुसरा पुरावा नाही. आणि तुमच्या साहेबांचा इतका निघृण खून करण्याची तिची ताकद नाही. पुराव्यांवर अवलंबुन असलेले पोलीस केवळ तुमच्या सांगण्यावरून तिच्यावर कारवाई करतील असं मला वाटत नाही. तरीही तुम्ही मला सावध केल्याबद्दल धन्यवाद !
त्याला अशा प्रतिसादाची अपेक्षा अजिबात नसावी. तो चरफडत उठला. गुरकावला,
तुम्हाला समजलेल नाही माझ्याबद्दल पुरतं ! साहेब माझे खास मित्र होते. आणि त्यांच्या खुन्याला मी सोडणार नाही. मला वाटलं, तुम्हाला व्यवहारज्ञान असेल. पण तुम्ही ओव्हरकॉन्फिडन्ट दिसताय. ठीक आहे. कळेल लवकरच ! पुढचे परिणाम भोगायला तयार राहा.
मी अचानक त्याचे दोन्ही हात धरले. कळवळून म्हणालो,
असे रागावू नका देसाईसाहेब.. एक मिनिट खाली तर बसाल ?
माझी विनवणी ऐकून त्याचा चेहरा फुलला. तो पुन्हा स्टुलावर बसला. मी बोलू लागलो,
साहेब, माझं हे प्रकरण वाढवण्याची अजिबात इच्छा नाही. म्हणून तुम्हाला विनंती करतो. तुम्ही तिथे आलात आणि मला ब्लॅकमेल करण्याचा प्रयत्न केला हे मी विसरतो. ऑफिसमध्ये काय घडले ते तुम्ही विसरा. म्हणजे काय होईल माहित आहे का ? मला मानसिक त्रास होणार नाही आणि तुमचाही जीव वाचेल.
तू मला धमकी देतोस !.. देसाई आता त्याच्या मूळ रूपात आला होता. गुंड साला !
धमकी नाहीये हो देसाईसाहेब.. तुमचं काहीतरी बरंवाईट होईल असं मला मघापासून वाटतेय.. आणि तस खरंच घडू नये अशी माझी प्रामाणिक इच्छा आहे.... माझ्या डोळ्यात पाणी तरळत होतं.
त्याने माझे दोन्ही हात झटकले. म्हणाला,
चक्रम दिसतोय तू.. मला धमकी ? बघच तू आता !...
तो झपाट्याने दुकानाबाहेर पडला. माझ्या हाका त्याच्या कानीही पडल्या नसाव्यात.

ही एक नवी पीडा माझ्यामागे लागली होती. महत्प्रयासाने मी दिनकर देसाईचे घर शोधून काढले. एक-दोन दिवसाआड त्याचा घराजवळ आडोशाला लपून तो जिवंत असल्याबाबत मी खात्री करून घेत होतो. एव्हढंच काय, रात्री बेरात्री त्याच्या घरी निनावी फोन करून त्याच्या शिव्या ऐकत होतो. तो जिवंत असल्याची खात्री झाल्यावरच मला सुखाची झोप येत होती. अधूनमधून स्मिताला " तुझ्या ऑफिसमध्ये काय चाललंय, सर्व बरे आहेत ना !' अशी उगाचच विचारणा करायचो..
ती विचित्रपणे माझ्याकडे बघायची आणि म्हणायची...
काय झालय काय तुम्हाला अलीकडे ?
मी समाधानाने हसायचो. ते किती काळ टिकणारे होते कुणास ठाऊक ?
दोनदा तर मी देसाईला रस्त्यात गाठले. स्वतःची काळजी घे म्हणून विनवले.
तो चक्क पळत पळत माझ्यापासून दूर गेला. त्याच्या तोंडातून शिव्यांची लाखोली बाहेर सांडत होती.

वर्तमानपत्रे.... ती सुखद काही देतच नाहीत.
उगाच चिंता मात्र वाढवतात.
ती तीन कॉलमची बातमी माझे काळीज चिरून गेली.
घराजवळच्या झाडीत दिनकर देसाईंचा मृतदेह सापडला होता.
अंगावर कोणत्याच झटापटीच्या खुणा नव्हत्या. घटनास्थळीही सर्वकाही ठीकठाक होते. एकच बाब वेगळी होती.
चुरुचुरु बोलणारी, धमक्या देणारी, देसाईचे अमोघ अस्त्र असलेली त्याची जीभ...
ती कुणीतरी मुळासकट उपटून काढली होती.
मी सुन्न झालो.
रात्री झोपताना स्मिताला देसाईच्या मृत्यूबाबत सांगितले. ती निर्विकारपणे एव्हढंच म्हणाली.
जो आलाय त्याला कधी ना कधी जायचेच आहे. सरळ किंवा वाकड्यात ! गुड नाईट !
माझी झोप मात्र उडाली होती...

क्रमश :

तिढा भाग 3

सहजीवन कशाला म्हणत असावेत ? 

एकमेकांच्या सोबत राहून नाईलाजाने दिवस काढायचे ?
परस्परांचे ओझे वागवत जबाबदाऱ्या पार पाडायच्या ?
संसाराच्या मुळाशी असलेला अविश्वास, पदोपदी भासणारी धोक्याची चाहूल आणि संशय अशा दुष्टचक्रात राहायचं आणि तरीही हसतमुखाने चाललंय आमचं असं लोकांना भासवायचं ?
आणि जेव्हा थेट स्वतःच्या प्राणांची भीती वाटू लागते तेव्हा ?
हे असलं सहजीवन माझ्या वाट्याला येऊ घातलं होतं.

जगावेगळ्या शक्ती आपल्याजवळ असाव्यात असं न वाटणारा माणूस विरळाच असावा ! प्रत्येकाला अशा शक्तींची सुप्त आकांक्षा असतेच.
पण त्या प्रत्यक्ष जवळ आल्या की माणूस सैरभैर होतो. आपलं जगणं सरळ, साध्या वाटेने सुरु असते, तेव्हा त्या शक्ती पेलण्याची ताकद कशी येणार ? मग त्या अनियंत्रित होतात आणि अमानवी रूपात साकार होतात. विवेकहीन, बेफाम, बेगुमान, अतर्क्य घडवणाऱ्या...अजस्त्र, विक्राळ शक्ती !
स्मिताचंही तसच झालं असावं का ?
आणि त्या शक्तींनी जर आपला-परक्याचा भेद सोडला तर ?
त्यांना दीर्घकाळ सावज मिळालं नाही तर ? मी किंवा राणी यांचा नंबर.... नको, नको ! याचा सोक्षमोक्ष लावायलाच हवा.
...मी तयारीला लागलो !

सर्वात आधी स्मिताला ही अमानवी ताकद किंवा सिद्धी किंवा अमानुष कामगिरी पार पाडणार माध्यम कसं गवसलं याचा शोध घेणे आवश्यक होते. याबाबतीत माझी गत गच्च काळोखात काळं मांजर शोधणाऱ्या माणसासारखी होती. मुळात हे सर्व स्मिताच्या माध्यमातून घडतंय याचा कोणताच ठोस पुरावा नव्हता. मनोमन तयार केलेल्या ठोकताळ्यांच्या आधारावर मी तिला संशयाच्या पिंजऱ्यात उभं केलं होतं. कदाचित हा सर्व योगायोगही असू शकणार होता.
..आणि तो योगायोगच ठरावा अशीच प्रार्थना मी करत होतो. आता दैव फासे कसे टाकते यावर सर्वकाही अवलंबुन होते. माझ्या संसारात मनापासून रमलेली, आम्हा बापलेकीवर जीवापाड प्रेम करणारी माझी स्मिता.... तिला क्रूरकर्मा ठरवण्याइतका देव निश्चितच निर्दयी नसावा.. नसू दे !

त्यादिवशी दुसऱ्यांदा मी सासरी पाय ठेवला. स्मिताच्या भावाचा मृत्यू झाल्यानंतर तिचे आईवडील पुरते खचले होते. स्मिता त्यांच्याकडे अधूनमधून जात होती. पण ते मात्र कटाक्षाने माझ्या घरी येणे टाळत होते. कदाचित त्यांच्या वयोमानानुसार ते शक्यही होत नसावे. कारण दोघेही वयाने व त्यापेक्षाही एकटेपणाने खचले होते. माझा एकूण स्वभाव पाहता माझ्याकडून त्यांना खंबीर दिलासा मिळण्याची आशाही नसावी. अपेक्षेप्रमाणे माझे थंड स्वागत झाले. त्यांच्या नजरा मात्र उत्सुकतेने भारल्या होत्या.
औपचारिक विचारपूस केल्यावर मी मूळ विषयाला हात घातला. तिचं बालपण, सवयी, छंद अशी चौकशी मी करू लागलो. तिच्या आईचे डोळे लुकलुकू लागले. तिच्या वडिलांकडून मात्र जास्त काही न बोलण्याबाबत दबक्या खाणाखुणा सुरु झाल्या. पण म्हातारी उरात दडलेले बरेच काही सांगण्याच्या प्रयत्नात होती. वयाला अनुसरून ती सांगत असलेली हकीकत आणि हातवारे यांचा ताळमेळ बसत नसला तरी त्यातली तीव्रता मला सहजच जाणवू लागली.
तुम्ही नि:संकोच बोला, मी इथं आल्याचं तिला ठाऊक नाही... मी त्यांना दिलासा दिला.
त्यांची प्रतिक्रिया अनपेक्षित होती. ती दोघेही मोठ्याने हसली.
जावईबापू, आमच्या मुलीला कळणार नाही अशी गोष्ट अस्तित्वात नाही.. सासऱ्यांचा स्वर माझा उपहास करत होता.
म्हणजे ?..मी बुचकळ्यात पडलो होतो.
या क्षणाला तुम्ही काय करत आहेत हे तिला स्पष्ट दिसतंय ! आताच नव्हे तर दररोज तुम्ही, आम्ही आणि तिला हवी असतील ती माणसं काय करताहेत हे तिला कळतं ! तुम्ही एका महाशक्तिशाली स्त्रीच्या कुंकवाचे धनी आहात... तिची आई म्हणाली.
माझे हातपाय आता थरथरू लागले होते. माझ्या मनातली ती दुष्ट शंका खरी ठरू पाहत होती. तिला दिनकर देसाई कळला होता आणि जीवाला मुकला होता. बिचारा !
पण असं कसं घडू शकते ? तिला ही शक्ती मिळाली कुठून ?.. मी विचारता झालो.
बरोबर आहे तुमचं विचारणं ! आमच्यासारख्या फाटक्या लोकांच्या घरात स्मितासारखी अमानवी शक्तींची धनीण कशी येणार ? पण खरं सांगू.. तिच्या हातून आणखी काही वाईट घडू नये असं वाटतं ना तुम्हाला ?... सासऱ्यांनी विचारलं.
अलबत, म्हणून तर तुमच्याकडे आलोय ? मी ठामपणे बोललो.
बघ तर.. तुला सांगत होतो ना.. जावईबापू काही वाईट माणूस नाही. त्यांचा खरंच स्मितावर जीव आहे. म्हणून इथपर्यंत येऊन भिडलेत... सासूबाईंच्या शब्दात माया होती.
पण जावईबापू, आम्ही म्हाताऱ्यानी आणखी काही काळ जगावं असं तुम्हाला वाटत का ? सासऱ्यांनी अचानक पेच टाकला.
हो..तर ! मी म्हणालो.
मग कृपा करून इथून निघून जा ! परत येऊ नका इथे.. तुम्ही पदरात काय घेतलय याची कल्पना नाही तुम्हाला.. रोज देवाचं नाव घेत चला... नशिबापुढे काही चालत नाही याची जाणीव ठेवा... जा ! निघा आता इथून... आमच्याकडून काही चुकलं असेल तर माफ करा मोठ्या मनानं... सासरे बोलत होते. त्या दोघांच्याही डोळ्यातून अश्रुधारा वाहत होत्या.
माझ्यापुढे पर्याय उरला नव्हता. त्यांची व्यथा... नव्हे भीती मी समजू शकत होतो.
... माझ्या व्यथेची कथा कोण समजून घेणार होते ?

काही दिवस उलटले असावेत. कसल्याश्या निमित्ताने दुकानाला सुटी होती. स्मिता काही कामानिमित्त बाहेर गेली होती. राणीशी खेळत मी वेळ घालवत होतो. दाराशी करकचून ब्रेक मारल्याचा आवाज झाला. अपघात झाला कीं काय अशा शंकेने मी बाहेर गेलो. दोन मोटरसायकलवर आलेले चार जण तिथे घाईगडबडीने उभे होते.
मला पाहताच एकाने विचारले,
स्मिताबाईंचे मिस्टर तुम्हीच का ?
हो, का.. काय झालं ? मी विचारलं.
अहो तुमच्या सासरी मोठा प्रकार घडलाय.. एक घाईघाईने बोलला.
काय झाल, स्पष्ट सांगाल का ? माझ्या मनात शंकेची पाल चुकचुकत होती.
तीन दिवस झाले, तुमच्या सासऱ्यांचे दार बंद होते. कुठेतरी बाहेरगावी गेले असावेत म्हणून आम्ही लक्ष दिले नाही. पण आज सकाळपासून दुर्गंधी येतेय घरातून ! म्हणून आधी पोलिसांना कळवलं मग तुम्हाला निरोप द्यायला आलो.. त्याने माहिती दिली.
माझ्या पायाखालची जमीन सरकली. जे घडू नये ते घडलं होतं. स्वतःला सावरत मी बोललो.
स्मिता बाहेर गेली आहे. तिला निरोप ठेऊन मी लगेच येतो.
त्याची काही गरज नाही. त्या तिथेच आहेत. पण अशावेळी काय करणार, त्यांना न सांगताच आम्ही आलो... म्हणून त्याने मोटरसायकलला किक मारली.

काही मिनिटातच मी तिथे पोचलो. इथे येण्याच्या दुसऱ्या खेपेसच मी त्या निष्पाप जीवांच्या हत्येचं बीज रोवून आलो होतो. माझे डोळे भरून आले. भावनेच्या प्रवाहात मला त्या घरातून येणाऱ्या दुर्गंधीचेही भान उरले नाही. बाहेर जमलेल्या गर्दीने बाजूला सरकत मला वाट करून दिली. बाहेरच्या हॉलमध्ये स्मिता खुर्चीवर निर्विकार बसली होती. पोलीस अद्याप पंचनामा करीत होते.
.... त्या दोन्ही अभागी जीवांची अवस्था पाहून नकळत माझ्या मुठी आवळल्या गेल्या.

(क्रमश:)

तिढा भाग 4

_______________________________________

मृत्यू... जीवनाचं अंतिम आणि न टाळता येणारे सत्य !
त्याला कधी ना कधी सामोरे जायचेच असते.
पण तो नैसर्गिक स्वरूपात समोर यावा हीच प्रत्येकाची अव्यक्त अपेक्षा असते.
सर्वच जण त्याबाबतीत सुदैवी नसतात.
माझ्या समोर पडलेले ते मृतदेह तर निखालस दुर्दैवी होते.
न केलेल्या गुन्ह्याची इतकी भयानक शिक्षा ?
मृत्यूपूर्वी त्यांनी केलेल्या धडपडीच्या खुणा तिथल्या भयात कारुण्य मिसळत होत्या.
सासऱ्यांचा मृतदेह देवघराच्या उंबऱ्यावर होता. त्यांचे डोके आणि खांद्याचा काही भाग उंबरठ्याबाहेर होता. त्यांचा हात पुढल्या दिशेने ताठ झालेला होता...
त्या हातात हात अडकवलेल्या अवस्थेत सासूबाईंचे प्रेत पडले होते. अखेरच्या क्षणीही त्या अभागी जीवांनी एकमेकाला साथ देण्याचा पुरेपूर प्रयत्न केला होता.
कितीही निष्ठूर माणसाच्या डोळ्यात पाणी उभे करणारे ते दृश्य होते.... दोघांनाही पिचवून मारण्यात आले होते.
आणि या कर्माची कर्ता किंवा करविता असलेली ती...
मुग्ध होऊन शून्यात बघत होती.
अधिक तमाशा नको म्हणून मी पुढले सोपस्कार उरकले.
पोलिसांनी अज्ञात व्यक्तीविरुद्ध गुन्हा दाखल केला.
अज्ञात नाही... ती.. त्यांच्या पोटचा गोळा असलेली.. तिनेच बळी घेतलाय त्यांचा !.. मला ओरडून सर्व जगाला सांगावेसे वाटत होते. पण तोंड कोणीतरी शिवून टाकावे तशी माझी स्थिती झाली होती.
यथावकाश सर्व काही आटोपले...

मी दुकानात पुन्हा रुळलो.
दुपारच्या वेळी पोस्टमन आत शिरला. त्याच्या हातात एक पाकिटबंद पत्र होते. माझ्या हाती सोपवून तो निघून गेला.
कित्येक वर्षात मला कुणी पत्र लिहिले नव्हते. घाईघाईने पाकीट फोडून मी पत्र वाचायला सुरवात केली.
थरथरत्या अक्षरात सासऱ्यांनी लिहिलेले ते पत्र होते.
जावईबापू,
तुम्ही घरी येऊन गेलात. तुम्हाला रित्या हातानी परत पाठवले. माफ करा. पण तुमची स्मिताबाबतची ओढ पाहून काही गोष्टी सविस्तर सांगाव्या लागतीलच.. तसे न करणे म्हणजे तुमच्या चांगुलपणावर अन्याय ठरेल.
हे पत्र तुमच्या हाती पडेल तेव्हा आम्ही या जगात नसू याची खात्री आहे. तरीही तो धोका आम्ही पत्करतोय. कारण आमचं काय जगायचं ते जगून झालेय. एकमेकांशी बोलून आम्ही पतिपत्नीने तुम्हाला सर्वकाही सांगण्याचा निश्चय केला आहे.
..... त्या वृद्ध दाम्पत्याने किती मोठा धोका पत्करला होता. माझे डोळे भरून आले. आसवे टिपून मी पुढे वाचू लागलो. एकेक वाक्य सुन्न करणारे होते.

सासरे एका आडगावी नोकरीला होते. सासूबाई गर्भार होत्या. प्रसूतीच्या तारखेच्या महिनाभर आधीच त्यांना कळा येऊ लागल्या. पावसाळ्याचे दिवस.. मध्यरात्र काळोखाने भारली गेली होती. धो धो पाऊस कोसळत होता. त्या गावात ऐनवेळी सुईणही मिळेना. गावापासून जवळ असलेल्या फाट्यापर्यंत गेल्यास काहीतरी वाहनाची सोय होईल. म्हणून तशा अवस्थेत सासूबाईंना छत्रीच्या आडोशाने सोबत घेऊन सासरे निघाले. पण त्यांना दम धरवेना. काही अंतरावर त्या मटकन खाली बसल्या. आसऱ्यासाठी आजूबाजूला पाहणाऱ्या सासऱ्यांना एका वास्तूत मिणमिणता उजेड दिसला. संपूर्ण ताकद पणाला लावून सासरे सासूबाईंना तिकडे घेऊन गेले.
तिशीच्या आसपास वय असलेली, गौरकाय आणि चेहऱ्यावर चित्रविचित्र गोंदण ल्यालेली बाई जणू त्यांची वाट बघत बसली होती.
आलास व्हय... बाई आडलिया जणू ? तिने विचारले.
हो.. काहीतरी करा हो ! जीव जाईल तिचा ! सासरे घायकुतीला आले होते.
ती हसली. म्हणाली.
सकाळपर्यंत धीर धरशील का ?
का ? सासऱ्यांनी विचारलं.
भायेर बघतुस ? कस थैमान चाललंय.. आज अमावस हाय पाव्हण्या ! ..तिने वज्राघात केला.
जीवघेण्या कळानी तळमळणारी पत्नी.. तिथे कसला मुहूर्त बघायचा ? त्यांनी गळ घातली तशी ती अर्थपूर्ण हसली.
काही मिनिटातच तिने सासूबाईंना मोकळे केले. तान्ह्या स्मिताच्या रडण्याने त्या वास्तूतला अवकाश व्यापला गेला. त्या श्रमाने क्लांत झालेले दोन्ही जीव नुकत्याच अवतरलेल्या तिसऱ्या जीवासह गाढ झोपी गेले.
पहाटे सासऱ्यांना जाग आली. आजूबाजूला बघत असतांना त्यांच्या डोळ्यासमोर अंधारी येऊ लागली. सर्व जग आपल्या भोवती फिरतय असं त्यांना वाटू लागले.

त्या उजाड माळरानावर ते तिघेजण जमिनीवर पहुडले होते. रात्रीची ती वास्तू, ती गोंदण असलेली बाई.... कोणी,,,कोणी नव्हत तिथे !
त्यांची चाहूल लागलेल्या स्मिताच्या नाजूक डोळ्यात कुणीतरी ठसठशीत काजळ भरले होते.
घडल्या प्रकाराचा काहीच पत्ता नसलेल्या पत्नीला घेऊन ते गावात परतले.
शेजारच्या ज्येष्ठाना माहिती विचारली आणि ते सुन्न झाले.
सासूबाईंची सुटका करणारी ती बाई.. तिला मरून कित्येक वर्षे झाली होती. अमावस्येला काही जणांनी तिला पाहिले होते.
सर्वात भयंकर होते ते तिच्या मृत्यूचे कारण !
निष्णात सुईण असलेली ती बाई वांझ होती. सासरकडून होणारा छळ असह्य झाल्याने तिने विहिरीत जीव दिला होता.
अमावस्या... ग्रहांचे कुयोग.. ती अमानवी विश्वातली वास्तू ! आणि जन्मतः स्मिताला झालेला तिचा अमंगळ स्पर्श..
या गावात राहू नका, तुमच्या अडचणीत भर पडेल हा मिळालेला सल्ला शिरोधार्य मानून सासऱ्यांनी तातडीने ते गाव सोडले.

यानंतर पत्रात लिहिलेल्या ओळी आणखी काही सांगत होत्या...
आता हात चालवत नाही कागदावर.. एक पत्ता देतो. तिथे जा. बाकी कळेल सगळं ! काळजी घ्या. खूप खूप आशीर्वाद !
पत्र मिटून मी काहीक्षण स्तब्ध झालो.
त्या पत्त्यावर जायलाच हवे !
कमलाकर दीक्षित....
पत्रातल मुद्दाम मोठी काढलेली ती अक्षरे पुन्हापुन्हा नजरेसमोर फिरत होती.

(क्रमश:)